tungkol sa mga antropolohikal na pamana

Hindi ako mahilig noon sa mga museo. Parang kakatwa o corny para sa akin ang pamamasyal sa mga ito, na para lamang sa mga nerd o mga mananalaysay. At sigurado ako na hindi ako nag-iisa; marami sa mga kapanahon ko ang hindi naman na-expose sa ganitong mga yamang pangkultura. 

Dalawampu't pitong taon na ako nang una akong pumasok sa isang museo sa sarili kong pagkukusa. Isa akong postdoc noon, mag-isang naninirahan sa silangang Alemanya. Nagsawa na ako sa mga mall (aba, siyempre, bilang Pilipino ay ito ang natural na tambayan ko!) at Ikea, at nakakainip naman sa mga parke. Kaya hayun, matapos ang paglalakad-lakad sa labas ng mga baroque na gusali ng lunsod, ipinasiya kong pumasok sa loob. 

At doon nagsimula ang aking pagpapahalaga, pagkahilig pa nga, sa mga museo. Ang Dresden ay isang mayamang kaharian sa malaking bahagi ng kasaysayan nito, kaya pinuno ng mga duke nito ng kanilang mga koleksiyon ang mga museo ng lunsod. Sa buong dalawang taon ng paglagi ko sa Dresden, hindi lang siguro sampung ulit kong binalik-balikan ang mga displays sa lahat ng mga museo nito. 

Sa isang permanenteng display, makikita ang ilang mga bagay na kinolekta mula sa iba't-ibang bahagi ng mundo. Isang maliit na item mula sa Pilipinas ang nakita ko: isang piraso ng bao ng niyog na inukitan ng isang tagpo sa bukirin sa Pilipinas. Sa isang koleksiyon naman sa isang kastilyo sa baybayin ng Ilog Elbe, nabanggit ng isang kaibigan na may halamang gumamela mula sa Pilipinas sa botanikal na hardin (kaso lang ay hindi ko ito nakita dahil iniingatan ito sa ibang lugar noong taglamig). Para sa mga Europeo, malamang na nakakaakit sa pagkausisa ang gayong mga bagay mula sa noon ay mahirap-marating na parte ng mundo. Kahit pa nga ako, na isang Pilipino, ay natutuwa na makita ang mga bagay na ito sa kanilang mga display. 

Nang bumalik ako sa Pilipinas, muli na namang nawala ang pagkamanghang iyon sa mga museo. Nariyang dahil sa kawalan ng panahon, o ang pag-iisip na wala namang mga gayong karilag na mga koleksiyon sa Pilipinas. Inabot pang muli ng labindalawang taon bago ako makatuntong sa mga museo sa Maynila. Ang Pambansang Museo ng Pilipinas ay nahahati na ngayon sa tatlong malalaking grupo ng mga koleksiyon: ang para sa Fine Arts, Anthropology, at Natural History. Sa isang biglaang staycation sa Maynila, pinuntahan naming pamilya ang unang dalawa. 

At sa dalawang ito, mas tumatak sa akin ang mga koleksiyon ng antropolohiya. Ito na kasi siguro ang hindi ko inaasahan. Matagal kong inisip na bibihira ang mga nag-survive na mga gawa ng mga sinaunang sibilisasyon ng Pilipinas. Siyempre, dahil sa kalagayan ng panahon at mga kalamidad, mas mahirap nga namang tumagal ang mga relikya, lalo pa ang mula sa mga nabubulok na materyales. Idagdag pa ang kolonisasyon at mga digmaan, kaya makatuwirang isipin na hindi na talaga maisasalba ang mga antropolohikal na pamanang ito. 

Totoo naman ito sa pangkalahatan; hindi siguro mabilang na mga kultural na bagay ang naiwala na ng bansa at nababasa na lang natin mula sa mga lumang salaysay. Kaya naman talagang nakakamangha na makita ang iilan na natira, nakatagal at ngayon ay nakapreserba sa mga museong ito. 

Ang itsura ng mga bagay na ito, kasama na ang mga sinunang paraan ng pagsulat at sining, ay nagpapaalala sa isang yugto ng panahon na, lalo na sa Pilipinas, malayung-malayo sa mga modernong mga kalagayan. Ipinapakita ng mga display na ito, at ng mga kuwento sa likod ng kanilang pagkatuklas, na may malawak na sistema at kultura ang mga sinaunang mga pamayanan na tumira sa ating mga lupain. Higit sa lahat, ipinapaalala nito ang ilang mga bagay na nagpapakilala sa atin bilang tao, anumang yugto ng kasaysayan tayo nabuhay. Ang pangangailangan na maging bahagi ng komunidad, makipagtalastasan, at magpahayag ng pagkamalikhain at pananampalataya sa isang Maylikha. Libu-libong taon man ang lumipas, ang pangunahing mga elementong ito ay kitang-kita pa rin sa mga tao mula sa anumang kultura at kalagayan. 

Hindi na siguro ako maghihintay ng ilang dekada bago muling makabisita (depende pa rin siyempre sa dami ng gawain o pagiging abala). Anuman ang kalagayan, babalik ako para higit pang magmasid at mamangha. ■